اسید فسفریک خوراکی چیست؟ کاربرد و تفاوت آن با انواع اسید فسفریک
به‌عنوان یک محصول مهم و صنعتی که به صورت‌های مختلف تولید می‌شود و فروش بالایی نیز دارد، اسید فسفریک خوراکی یک ترکیب شیمیایی است که به‌عنوان یک افزودنی غذایی در صنایع غذایی استفاده می‌شود. این ترکیب با فرمول شیمیایی H₃PO₄ نشان داده می‌شود. اسید فسفریک خوراکی یک اسید نسبتاً قوی است که به‌عنوان یک ماده افزودنی محتمل کننده مورداستفاده قرار می‌گیرد. کاربردهای اسید فسفریک در صنایع غذایی:
- تنظیم pH: اسید فسفریک به‌عنوان یک ماده اسیدی، برای تنظیم و کنترل pH محصولات غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. pH مناسب در برخی محصولات غذایی می‌تواند به بهبود کیفیت و طعم آنها کمک کند.
- ماده انحلال دهنده: اسید فسفریک به‌عنوان یک ماده انحلال‌دهنده در برخی از محصولات مورداستفاده قرار می‌گیرد تا مواد دیگر در آنها بهتر حل شوند یا ترکیب شوند.
- ماده ضد اکسیداسیون: در برخی از محصولات غذایی، اسید فسفریک به‌عنوان یک ماده ضد اکسیداسیون استفاده می‌شود تا از فرایند اکسیداسیون و فساد غذا جلوگیری کند و ماندگاری آنها را افزایش دهد.
- تولید برخی از مواد غذایی: اسید فسفریک برای تولید برخی از محصولات غذایی مانند نان و محصولات شیرینی‌پزی استفاده می‌شود.
همان‌طور که مشخص است، قیمت اسید فسفریک خوراکی مهم است و این مشتق به‌عنوان یک ماده افزودنی مهم در صنعت غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد، اما استفاده از آن باید مطابق با دستورالعمل‌ها و استانداردهای بهداشتی و ایمنی مربوطه صورت گیرد.
ویژگی‌ها و خواص اسید فسفریک خوراکی
اسید فسفریک خوراکی (اورتوفسفریک) یک ترکیب شیمیایی با فرمول H₃PO₄ است که به‌عنوان افزودنی غذایی و ماده اسیدی در صنایع غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اسید فسفریک خوراکی:
- حالت فیزیکی: اسید فسفریک خوراکی به‌صورت مایع بی‌رنگ و بی‌بو است.
- غلظت: اسید فسفریک خوراکی در غلظت‌های مختلفی تولید می‌شود، از جمله غلظت‌های 85٪ و 50٪ که به‌عنوان محصولات تجاری معمول هستند.
- pH: اسید فسفریک خوراکی با pH اسیدی که حدود 2.1 تا 2.3 است، معمولاً به‌عنوان یک منبع اسیدی در مواد غذایی استفاده می‌شود.
- قابلیت حلالیت: محصول اسید فسفریک خوراکی به‌خوبی در آب و بسیاری از محلول‌ها حل می‌شود.
- اثرات اسیدی: اسید فسفریک خوراکی از اسیدهای قوی است که توانایی تنظیم و کنترل pH محصولات غذایی را دارد و می‌تواند در تعدادی از واکنش‌های شیمیایی داخل مواد غذایی مشارکت کند.
- خواص نگهدارندگی: فسفریک اسید نوع خوراکی می‌تواند به‌عنوان یک ماده ضد اکسیداسیون و حفظ‌کننده در برخی مواد غذایی استفاده شود که به تأخیر ازدیاد باکتری‌ها و فساد غذا کمک می‌کند.
- استفاده در نوشیدنی‌ها: اسید فسفریک خوراکی می‌تواند به‌عنوان یک ماده در نوشیدنی‌ها، آرایش‌ها و مواد غذایی دیگر استفاده شود.
فرایند تولید فسفریک اسید خوراکی
تولید اسید فسفریک خوراکی (اورتوفسفریک) از مراحل پیچیده‌تری نسبت به تولید اسید فسفریک صنعتی است. این فرایند توسط صنایع شیمیایی و پتروشیمی انجام می‌شود:
1. استخراج فسفات‌ها
مواد اولیه برای تولید اسید فسفریک خوراکی فسفات‌های طبیعی مانند فسفات کلسیم و فسفات سدیم هستند. این فسفات‌ها از معادن استخراج می‌شوند یا از منابع طبیعی دیگر مثل سنگ‌های فسفاتی به دست می‌آیند.
2. تهیه اسید فسفریک صنعتی
در مرحله اول، اسید فسفریک صنعتی با استفاده از فسفات‌ها و اسیدسولفوریک تولید می‌شود. این فرایند شیمیایی باعث استخراج فسفات‌ها از سنگ‌های معدنی می‌شود. اسید فسفریک صنعتی از فسفات‌ها جدا می‌شود و محصول فرعی این مرحله به‌عنوان اسید فسفریک صنعتی به فروش می‌رسد.
3. تصفیه اسید فسفریک صنعتی
اسید فسفریک صنعتی حاصل از مرحله قبلی نیاز به تصفیه و تنظیم میزان غلظت دارد تا به غلظت مناسب اسید فسفریک خوراکی برسد. در این مرحله، اسید فسفریک صنعتی، تصفیه و با آب تنظیم شده و غلظت آن کاهش داده می‌شود تا به غلظت مطلوب برسد.
4. بسته‌بندی و عرضه به بازار
پس از تصفیه و تنظیم غلظت، اسید فسفریک خوراکی بسته‌بندی می‌شود و آماده عرضه به بازار می‌شود. بسته‌بندی مناسب و متناسب با نیازهای بازار از اهمیت بالایی برخوردار است تا کیفیت و اصالت محصول حفظ شود. در هر مرحله از تولید اسید فسفریک خوراکی، استانداردهای بهداشتی و ایمنی باید رعایت شود تا کیفیت و خلوص محصول تضمین شود و اثرات جانبی ناشی از استفاده اسید فسفریک خوراکی از بین رود.
تفاوت انواع اسید فسفریک با نوع خوراکی
فرق انواع اسید فسفریک با نوع خوراکی آن به ترتیب مربوط به غلظت و استفاده‌های مختلف آن است.
- اسید فسفریک صنعتی: اسید فسفریک صنعتی (اورتوفسفریک صنعتی) یکی از انواع اسید فسفریک است که با استفاده از فسفات‌ها و اسیدسولفوریک تولید می‌شود. این نوع اسید فسفریک دارای غلظت بالا است و به‌عنوان یک ماده صنعتی به کار می‌رود. اسید فسفریک صنعتی معمولاً در صنایع شیمیایی، کشاورزی، داروسازی و تولید محصولات صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- اسید فسفریک خوراکی: در نقطه روبرو، اسید فسفریک خوراکی (اورتوفسفریک خوراکی) نوع دیگری از اسید فسفریک است که به‌عنوان افزودنی غذایی در صنایع غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این نوع اسید فسفریک دارای غلظت کمتری نسبت به اسید فسفریک صنعتی است و به طور معمول در غلظت‌های 50٪ و 85٪ تولید می‌شود. اسید فسفریک خوراکی به‌عنوان منبع اسیدی و تنظیم pH در محصولات غذایی مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد. این شکل اسید فسفریک معمولاً برای مصارف خوراکی انسانی مورداستفاده قرار می‌گیرد و مراقبت‌های بهداشتی خاصی را باید در نظر گرفت.
مقایسه اسید فسفریک خوراکی و صنعتی + جدول
| اسید فسفریک خوراکی | اسید فسفریک صنعتی | ویژگی‌ها |
| معمولاً در غلظت‌های 50٪ و 85٪ | دارای غلظت بالا | غلظت |
| به‌عنوان افزودنی غذایی و تنظیم‌کننده pH در صنایع غذایی استفاده می‌شود. | در صنایع شیمیایی، کشاورزی، داروسازی و تولید محصولات صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. | مصرف در صنایع |
| برخی از نوشیدنی‌ها به‌عنوان یک منبع اسیدی و تنظیم دهنده pH از اسید فسفریک خوراکی استفاده می‌کنند. | در نوشیدنی‌ها و نوشابه‌ها از اسید فسفریک صنعتی به‌عنوان تنظیم دهنده pH و افزودنی استفاده می‌شود. | مصرف در نوشابه‌ها و نوشیدنی‌ها |
| به‌عنوان افزودنی غذایی در محصولات نانوایی، مربا، نوشیدنی‌ها و مواد غذایی دیگر استفاده می‌شود. | در تولید کودها، محصولات شیمیایی، پتروشیمی و داروسازی به کار می‌رود. | کاربردهای دیگر |
| در غلظت‌های بالا، ممکن است خطرناک و آسیب‌زا باشد. استفاده ایمن و بادقت از این اسید ضروری است. | اسید فسفریک صنعتی نیز در غلظت‌های بالا می‌تواند خطرناک باشد و نیاز به رعایت دقیق دستورالعمل‌های ایمنی دارد. | خطرات |
توجه داشته باشید که این جدول فقط به‌عنوان یک مقایسه اولیه بین اسید فسفریک خوراکی و اسید فسفریک صنعتی ارائه شده است و در صورت نیاز به استفاده از هر کدام از این مواد، باید دقت و احتیاط لازم را به کار برد و دستورالعمل‌ها و استانداردهای مربوطه را رعایت کنید.
انواع اسید فسفریک موجود در بازار
اسید فسفریک یک ترکیب شیمیایی است که در فرم‌ها و غلظت‌های مختلف تولید می‌شود. اسید فسفریک به‌عنوان یک اسید قوی در شیمی شناخته شده و در صنعت‌ها، کشاورزی، پزشکی و غذایی کاربردهای متنوعی دارد. انواع مهم اسید فسفریک عبارت‌اند از:
- اسید فسفریک فنولیک (Orthophosphoric Acid): همچنین به‌عنوان اسید فسفریک معمول، فسفریک یا H₃PO₄ شناخته می‌شود. این نوع اسید فسفریک در صنایع مختلف از جمله صنایع شیمیایی، پزشکی، صنعت الکترونیک و صنعت غذایی به کار می‌رود.
- اسید فسفریک پیرو فسفریک (Pyrophosphoric Acid): این نوع اسید فسفریک با فرمول H₄P₂O₇ شناخته می‌شود و به‌عنوان یک افزودنی در برخی موارد غذایی و در صنایع شیمیایی و داروسازی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- انواع اسید فسفریک تری فسفات (Triphosphoric Acid): در مقابل محصول مذکور با فرمول H₅P₃O₁₀ شناخته می‌شود و در برخی محصولات غذایی به‌عنوان افزودنی و ماده دارای بافت حافظه‌ای مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- اسید فسفریک پلی فسفات (Polyphosphoric Acid): این نوع اسید فسفریک از چندین واحد فسفریک تشکیل شده است و به‌عنوان کاتالیزور در صنایع شیمیایی و داروسازی و همچنین به‌عنوان ماده افزودنی در برخی مواد غذایی استفاده می‌شود.
استفاده و کاربرد فسفریک اسید خوراکی چیست؟
اسید فسفریک خوراکی (اورتوفسفریک) به‌عنوان یک افزودنی غذایی و ماده اسیدی در صنایع غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد:
- تنظیم pH محصولات غذایی: اسید فسفریک خوراکی به‌عنوان یک منبع اسیدی در محصولات غذایی استفاده می‌شود تا pH آنها را تنظیم کند. pH مناسب محصولات غذایی می‌تواند بهبود کیفیت آنها، بهبود طعم و حفظ‌کنندگی را تضمین کند.
- محلول کننده: اسید فسفریک خوراکی به‌خوبی در آب و بسیاری از محلول‌ها حل می‌شود؛ بنابراین، می‌تواند در محصولات غذایی به‌عنوان محلول کننده و تقویت‌کننده برای ترکیب مواد مختلف استفاده شود.
- ماده ضد اکسیداسیون: علاوه‌برآن اسید فسفریک خوراکی به‌عنوان یک ماده ضد اکسیداسیون در برخی از محصولات غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این خاصیت به کمک به تأخیر ازدیاد باکتری‌ها و فساد غذا کمک می‌کند و ماندگاری آن را افزایش می‌دهد.
- ماده حفظ‌کننده: اسید فسفریک خوراکی به‌عنوان ماده حفظ‌کننده در مواد غذایی مانند آرد، تخمیر، مربا، نان و بسیاری از محصولات دیگر استفاده می‌شود. این ویژگی موجب افزایش مدت‌زمان ماندگاری آنها می‌شود.
- کاتالیزور در طیف گسترده‌ای از واکنش‌ها: فسفریک اسید به شکل خوراکی به‌عنوان یک کاتالیزور در صنایع شیمیایی و داروسازی مورداستفاده قرار می‌گیرد. این خاصیت باعث افزایش سرعت واکنش‌های شیمیایی و بهبود راندمان فرایندها می‌شود.
اسید فسفریک خوراکی باید مطابق با دستورالعمل‌ها و استانداردهای بهداشتی و ایمنی مربوطه استفاده شود و مصرف آن باید مطابق با کاربردهای مجاز و در موارد آزمایش شده انجام گیرد.
غلظت‌ها و درصدهای فسفریک اسید خوراکی
در بازار، اسید فسفریک خوراکی به‌صورت محلول با غلظت‌های مختلفی عرضه می‌شود. دو غلظت معمولی که در صنعت غذایی و عموماً در فروشگاه‌ها و بازارها یافت می‌شود شامل این نمونه‌هاست:
- 1. اسید فسفریک خوراکی 85٪: این نوع اسید فسفریک دارای غلظت 85٪ است که یکی از غلظت‌های قوی‌تر این ماده محسوب می‌شود. اسید فسفریک 85٪ معمولاً در صنایع صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرد، مثلاً در صنایع شیمیایی و تولید محصولات کشاورزی.
- اسید فسفریک خوراکی 50٪: این نوع اسید فسفریک دارای غلظت 50٪ است و به‌عنوان ماده افزودنی غذایی و در صنایع غذایی مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد. اسید فسفریک خوراکی 50٪ به‌عنوان منبع اسیدی و تنظیم دهنده pH در برخی مواد غذایی، محصولات نانوایی، مربا، نوشیدنی‌ها و مواد غذایی دیگر استفاده می‌شود.
علاوه بر این دو غلظت معمولی، ممکن است اسید فسفریک خوراکی با غلظت‌های دیگر نیز تولید شود، اما غلظت‌های 85٪ و 50٪ معمول‌ترین غلظت‌هایی هستند که در بازار یافت می‌شوند و در مصارف گوناگون به کار می‌روند. هنگام استفاده از اسید فسفریک خوراکی، باید دقت کافی به رعایت دستورالعمل‌ها و استانداردهای بهداشتی و ایمنی در مورد ذخیره‌سازی، مصرف و مخلوط‌کردن با سایر مواد غذایی داشته باشید.
روش تشخیص اسید فسفریک خوراکی از غیرخوراکی
تشخیص اسید فسفریک خوراکی از غیرخوراکی می‌تواند به‌وسیله تست‌های شیمیایی مختلف انجام شود. این تست‌ها معمولاً بر اساس خاصیت‌های شیمیایی اسید فسفریک مانند خاصیت اسیدی، قابلیت حل‌شدن در آب و تغییر رنگ با تعامل با مواد شیمیایی دیگر انجام می‌شوند؛ اما درهرصورت، برای تشخیص اسید فسفریک خوراکی و جداسازی آن از دیگر اسیدها و مواد شیمیایی، بهتر است از روش‌های شناخته‌شده و استانداردهای مربوطه استفاده کرد و در مورد نمونه‌ها و آزمایش‌ها دقت کافی را داشت:
1. تست pH
اسید فسفریک خوراکی از اسیدهای قوی است و باعث کاهش pH محلول می‌شود. با استفاده از نمونه‌های مشخصی از محلول اسید فسفریک، می‌توان با استفاده از کاغذ pH یا دستگاه pH متر، مقدار pH محلول را اندازه‌گیری کرد. این روش می‌تواند اسید فسفریک خوراکی را از اسیدهای غیرخوراکی تشخیص دهد.
2. آزمون احتراق
اسید فسفریک خوراکی باعث احتراق نمونه‌ها می‌شود. با استفاده از این روش، می‌توان نمونه‌های مشکوک را با نمونه‌های معمولی مقایسه کرده و مشاهده کرد که آیا احتراق در نمونه‌های مشکوک اتفاق می‌افتد یا خیر.
3. تست تشدید رنگ
بعضی از تست‌ها از تغییر رنگ در حضور اسید فسفریک استفاده می‌کنند. این تست‌ها ممکن است با استفاده از محلول‌های شیمیایی و نمونه‌های مختلف انجام شوند و تغییر رنگ به‌عنوان نشانگر برای تشخیص اسید فسفریک خوراکی استفاده می‌شود.
4. کروماتوگرافی
از تکنیک‌های کروماتوگرافی نیز می‌توان برای تشخیص اسید فسفریک خوراکی استفاده کرد. این تکنیک‌ها اجازه می‌دهند تا اسید فسفریک از مواد دیگر جدا شود و با تحلیل آن می‌توان به ویژگی‌های شیمیایی آن پی برد.
نکات مهم در مورد خرید اسید فسفریک خوراکی
- منبع خرید: اسید فسفریک خوراکی را فقط از منابع معتبر و قابل‌اعتماد خریداری کنید. از خرید این محصول از فروشندگان غیرمعتبر و ناشناخته خودداری کنید تا از کیفیت و اصالت آن اطمینان حاصل کنید.
- غلظت و تاریخ انقضا: مطمئن شوید که غلظت اسید فسفریک خوراکی با مقادیر تعیین‌شده در نیازهای شما مطابقت دارد. همچنین، تاریخ انقضای محصول را چک کنید و از خرید اسیدی با تاریخ انقضای منقضی خودداری کنید.
- بسته‌بندی مناسب: اطمینان حاصل کنید که اسید فسفریک خوراکی به‌درستی و در بسته‌بندی مناسب ارائه شده است. بسته‌بندی مناسب باید مطابق با استانداردهای بهداشتی و ایمنی باشد تا از نشت و نقض آن جلوگیری شود.
- دستورالعمل‌ها و هشدارها: قبل از استفاده از اسید فسفریک خوراکی، دستورالعمل‌ها و هشدارهای مربوط به مصرف و استفاده ایمن آن را به‌دقت مطالعه کنید. از دستورات تهیه‌کننده یا تولیدکننده پیروی کنید و از استفاده نادرست و خطرناک جلوگیری کنید.
- استفاده ایمن: اسید فسفریک خوراکی یک ماده قوی و تنها باید توسط افراد آگاه و باتجربه استفاده شود. اطمینان حاصل کنید که دارای اطلاعات کافی در مورد معیارهای ایمنی و استفاده از اسید فسفریک خوراکی هستید.
- نگهداری صحیح: اسید فسفریک خوراکی را در محیط‌های مناسب و به‌دوراز دسترس کودکان نگهداری کنید. از تماس با چشم، پوست و مخاط دوری کنید و اگر با آنها تماس برقرار شود، به‌سرعت با آب بشویید و در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید.
همچنین، قبل از خرید اسید فسفریک خوراکی، بهتر است با مقررات مربوط به خرید، نگهداری و استفاده این ماده در منطقه محل سکونت خود آشنا شوید. به‌این‌ترتیب می‌توانید به طور امن از این ماده استفاده کنید و خطرهای مرتبط با آن را به حداقل برسانید. در حال حاضر این مرجع، (فروشگاه تهران اسید) عرضه‌کننده و فروشنده اسید فسفریک خوراکی در بازار کشور با تضمین اصالت محصول در حجم‌های مختلف و غلظت‌های متنوع است.
اسید فسفریک خوراکی در نوشابه‌ها
اسید فسفریک خوراکی (اورتوفسفریک خوراکی) یکی از افزودنی‌های غذایی است که به‌عنوان منبع اسیدی و تنظیم دهنده pH در برخی از نوشابه‌ها و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. این اسید به دلیل خواص تنظیم‌کننده pH و ماندگاری دهنده‌اش، در صنعت نوشابه‌سازی موردتوجه قرار می‌گیرد.
به طور معمول، اسید فسفریک خوراکی در نوشیدنی‌ها و نوشابه‌ها به‌عنوان یک منبع اسیدی استفاده می‌شود تا pH این محصولات را تنظیم کند و بهبود طعم و حفظ‌کنندگی را تضمین کند. همچنین، این اسید می‌تواند به‌عنوان یک ماده حفظ‌کننده مورداستفاده قرار گیرد تا ماندگاری نوشیدنی‌ها را بهبود بخشد و فساد آنها را کاهش دهد.
توجه داشته باشید که استفاده از اسید فسفریک خوراکی در نوشابه‌ها و نوشیدنی‌ها باید مطابق با دستورالعمل‌ها و استانداردهای بهداشتی و ایمنی انجام شود. مقادیر استفاده شده از اسید فسفریک خوراکی باید به‌صورت ایمن و متناسب با نوع محصول و استفاده‌های مجاز باشد تا احتمال بروز مشکلات بهداشتی و ایمنی به حداقل برسد. استفاده از اسید فسفریک خوراکی در نوشابه‌ها و نوشیدنی‌ها باید بادقت و احتیاط انجام شود تا کیفیت و ایمنی این محصولات حفظ شده و به مصرف‌کنندگان محصولات ارائه شده در حداقل خطر قرار گیرد.
سخن پایانی
اسید فسفریک خوراکی (اورتوفسفریک) به‌عنوان یک ماده اسیدی مهم و مفید در صنایع غذایی استفاده می‌شود. این ترکیب اسیدی با غلظت‌های مختلف در بازار عرضه می‌شود و به‌عنوان منبع اسیدی و تنظیم دهنده pH در محصولات غذایی، مربا، نان، نوشیدنی‌ها و مواد غذایی دیگر مورداستفاده قرار می‌گیرد. خواص انحصاری اسید فسفریک خوراکی از جمله تنظیم pH محصولات، افزایش ماندگاری آنها و مهار رشد باکتری‌ها و فساد غذاها را فراهم می‌آورد.
استفاده از اسید فسفریک خوراکی باید با رعایت دقیق دستورالعمل‌ها و استانداردهای بهداشتی و ایمنی انجام شود. مصرف این ماده باید به طور متناسب و در موارد مجاز باشد تا احتمال بروز عوارض جانبی یا خطرات احتمالی به حداقل برسد. همچنین، نگهداری و نقل‌وانتقال اسید فسفریک خوراکی نیز باید به‌صورت ایمن و باتوجه‌به محیط‌های مناسب انجام شود و باید ذکر کرد که اسید فسفریک خوراکی باتوجه‌به خواصش به‌عنوان یک ماده حفظ‌کننده، تنظیم دهنده pH و منبع اسیدی مهم در صنایع غذایی، نقش حیاتی و کلیدی در بهبود کیفیت، ماندگاری و تصرف‌پذیری محصولات غذایی ایفا می‌کند.
کیمیا تهران اسید
